Αρωματικά θεραπευτικά βότανα της περιοχής μας

«Στης Πάργας τον ανήφορο έχει κανέλλα και γαρύφαλλο…»

Θα ήμασταν τυχεροί αν ο τόπος μας, πέρα από τις γνωστές σε όλους μας «αρετές» του, είχε πράγματι κανέλλα. Αρκεί ν’ αναφερθεί ότι το ξύλο κανέλλας δρα αποτελεσματικά στην αντιμετώπιση όλων των «ψυχρών» καταστάσεων, από το κοινό κρυολόγημα και το κρύωμα της κοιλιάς μέχρι την αρθρίτιδα και τους ρευματισμούς. Η κανέλλα, όμως, είναι μόνο ένα από τα χιλιάδες αρωματικά φυτά-δέντρα που είναι γνωστά σήμερα και μπορούν να χρησιμοποιηθούν στη μαγειρική ή στην ιατρική. Επειδή τα τελευταία χρόνια εκδηλώνεται ένα αυξανόμενο ενδιαφέρον για τις θεραπευτικές ιδιότητες των βοτάνων, παρακάτω θ’ αναφερθούμε σε ορισμένα βότανα που φύονται στην πατρίδα μας. Ποιος δεν γνωρίζει ή δεν έχει χρησιμοποιήσει για παράδειγμα τη μολόχα, το σκόρδο, το χαμομήλι, τον ευκάλυπτο ή την τσουκνίδα; ας μοιραστούμε, λοιπόν, ορισμένες χρήσιμες πληροφορίες γι’ αυτούς του «πολύτιμους θησαυρούς», που μας χαρίζει απλόχερα η μητέρα φύση.

Μολόχα

Το βοτανικό όνομα της μολόχας είναι Malva Silvestris. Είναι φυτό πολύ διαδεδομένο εις όλη την Ελλάδα με τα ονόματα μολόχα, αμπελόχα και μουλάγκα. Χρησιμοποιούνται τα λουλούδια του φυτού, τα οποία συλλέγονται κατά την εποχή της άνθησης, δηλ. κατά τους μήνες Απρίλιο και Μάιο. Είναι πάρα πολύ γνωστό φυτό, του οποίου πίνεται το αφέψημα. Έχει γεύση βλεννώδη και ολίγο στυφή.

Ανακουφίζει και θεραπεύει διαταραχές των πνευμόνων (βρογχίτιδα, βήχας, φλέματα) καθώς επίσης και φλεγμονές του στομάχου (γαστρίτιδα, οισοφαγίτιδα) και του ουροποιητικού συστήματος (κυστίτιδα). Η δρόγη ήταν γνωστή από τους αρχαίους Έλληνες και Αιγυπτίους (πάπυροι). Αναφέρεται από τον Διοσκουρίδη και τον Πλίνιο.

Τα άνθη και τα φύλλα χρησιμοποιούντο υπό τη μορφή αφεψήματος, ως μαλακτικό και για τη δυσκοιλιότητα. Τα φύλλα χρησιμοποιούντο επίσης και ως λαχανικό. Αλλά και στις μέρες μας πολλές νοικοκυρές στα μέρη μας τα φύλλα τα έβαζαν μαζί με άλλα στις χορτόπιτες.

Βαλσαμόχορτο ή σπαθόχορτο

Η δρόγη προέρχεται εκ του φυτού Hypericum Perforatum. Είναι διαδεδομένο φυτό σε Ευρώπη, Ασία και Βόρεια Αφρική. Είναι φυτό κοινό της Ελληνικής χλωρίδας. Φύεται απανταχού της Ελλάδας στα χέρσα και είναι γνωστό με το όνομα βάλσαμο-βαλσαμόχορτο, περίκη, σπαθόχορτο, χελιννόχορτο κ.α. Του φυτού συλλέγονται και ξηραίνονται κατά την έναρξη της άνθησης τα υπέργεια τμήματα κατά τους μήνες Ιούλιο και Αύγουστο. Η δρόγη, έχει βαλσαμική οσμή, γεύση γλυκόπικρη και ολίγο στυφή. Το φυτό λόγω του αιθέριου ελαίου που περιέχει και λόγω των δεψικών ουσιών χρησιμοποιείται κυρίως εξωτερικά ως αντισηπτικό, στυπτικό και επουλωτικό φάρμακο. Στη λαϊκή θεραπευτική γενικά είναι γνωστό ως επουλωτικό εγκαυμάτων και πληγών. Ειδικότερα υπό μορφή εγχύματος χρησιμοποιείται για το άγχος, τη νευρική ένταση και συναισθηματικές διαταραχές ιδιαίτερα αν συνδέονται με την εμμηνόπαυση ή  με το προεμμηνοριακό σύνδρομο.

Φασκόμηλο ή Ελεφίφασκος

Το βοτανικό όνομα του φασκόμηλου είναι Salvia Officinalis. Είναι ιθαγενές στις μεσογειακές χώρες. Έχει φύλλα χνουδωτά και χρώματος πρασινωπού μέχρι αργυρότεφρα αναλόγως του τόπου που φύεται. Η καταλληλότερη εποχή για την συλλογή του φυτού είναι η περίοδος της πλήρους βλαστήσεὠς του και λίγο πριν της ανθήσεώς του δηλαδή από τον Μάιο μέχρι τα μέσα του Ιουνίου και αναλόγως της τοποθεσίας. Εις την Ελλάδα φύονται περίπου είκοσι είδη φασκόμηλου. Ξηραίνεται στον αέρα υπό σκιά και ποτέ στον ήλιο. Παραδοσιακά συνδέεται με την μακροβιότητα. Έχει δε την φήμη ότι αποκαθιστά την εξασθενισμένη μνήμη των ηλικιωμένων.

Τα χαρακτηριστικά του φυτού είναι καυτερό, πικρό, δροσερό υγραντικό. Χρησιμοποιείται υπό μορφή εγχύματος ή αφεψήματος και προ πάντων για στοματοπλύματα και γαργάρες, επί άσθματος και μολυσματικών φλεγμονών του στόματος και του φάρυγγα. Επίσης χαλαρώνει τα περιφερικά αιμοφόρα αγγεία, μειώνει την εφίδρωση, την παραγωγή σιέλου και γάλακτος. Μειώνει τα επίπεδα σακχάρου του αίματος, διεγείρει την μήτρα και σταματά τον σπασμό σε στομάχι, νεφρά, χοληδόχο κύστη. Το φασκόμηλο περιέχει μια ουσία που λέγεται θυϊόνη η οποία να φέρει κρίσεις σε επιληπτικά άτομα και γι αυτό καλό εἰναι να αποφεύγεται η χρήση του κατά την εγκυμοσύνη.

Επίσης να μην χρησιμοποιείται επί μακρόν χρονικό διάστημα και εις μεγάλες δόσεις.

Κατά την αρχαιότητα εκτιμάτο πάρα πολύ αυτό το φυτό. Εδόθη δε εις αυτό το όνομα Salvia προερχόμενον από το λατινικό Salvare (Σώζων). Ο Καρλομάγνος διέταξε να φύεται εντός των λαχανόκηπων αλλά και εις τους κήπους των μοναστηριών. Λέγεται ότι όταν οι Βρετανοί άρχισαν να εισάγουν τσάι από την Κίνα οι Κινέζοι εκτίμησαν το βότανο τόσο που έδιναν δύο κάσες με τσάι για μία με αποξηραμένο φασκόμηλο.