Καλεντούλα

(calendula officinalis ή calendula arvensis)

Η Καλεντούλα η φαρμακευτική ανήκει στη μεγάλη οικογένεια των Asteraceae που
αποτελούν την μεγαλύτερη οικογένεια στο φυτικό βασίλειο και συγγενεύει με
τη μαργαρίτα… είναι πολύ συνηθισμένη σε όλη σχεδόν την Ευρωπαϊκή ύπαιθρο. Η
Καλεντούλα προέρχεται από τη Κεντρική και Νότια Ευρώπη. Είναι μονοετές φυτό, το
οποίο σπάνια ξεπερνάει τα 15εκ. σε ύψος.
Στην Ελλάδα την συναντάμε σχεδόν παντού και σχεδόν όλο το χρόνο την
παρατηρούμε να προσαρμόζεται σε πολύ δύσκολες καιρικές και εδαφικές συνθήκες τη
βρίσκουμε σε άνυδρα εδάφη σε πλαγιές βουνών σε χωράφια σε άκρες δρόμων, σε
μέρη με μεγάλη ηλιοφάνεια αλλά και σε μέρη με πολύ ψυχρές νύχτες… τη βρίσκουμε
να ανθίζει σχεδόν όλο το χρόνο.
Η Καλεντούλα όπως εύκολα προσαρμόζεται έτσι και εύκολα καλλιεργείται και μπορεί
να καλλιεργηθεί με σπόρους από τον Μάρτιο ως τον Μάιο και να την δούμε να ανθίζει
το φθινόπωρο ή να την φυτέψουμε κατά την διάρκεια του φθινοπώρου και την
άνοιξη να μας χαρίσει τα λουλούδια της.
Το όμορφο αγριολούλουδο Καλεντούλα – λέγεται ότι κατάγεται από την Αίγυπτο αλλά
τη συναντάμε σε όλους τους αρχαίους λαούς: Έλληνες, Ρωμαίους, Άραβες, Ινδούς –
ως θεραπευτικό βότανο το οποίο ανθίζει τις πρώτες μέρες των περισσότερων μηνών –
στις καλένδες λατινικά kalendae η οποία ερμηνεύεται ως “πρώτη ημέρα του μήνα”
από τους Ρωμαίους – εξ ου και το όνομά της «Καλεντούλα» …
Τα πέταλα του άνθους της Καλεντούλας είναι βρώσιμα και υπάρχουν αναφορές πως
κατά την αρχαιότητα οι Έλληνες και οι Πέρσες τα χρησιμοποιούσαν ως “γαρνιτούρα”
σε κάποια από τα εδέσματά τους. Οι λαοί της Κεντρικής Ευρώπης (λ.χ. Γερμανοί)
συνήθιζαν να προσθέτουν άνθη Καλεντούλας στις σούπες τους για να τους δώσουν
“άρωμα”. Σήμερα χαρίζουν ακόμα στις σαλάτες μας και σε πολλές σούπες το ζωηρό
πορτοκαλί χρώμα των λουλουδιών της που μπορεί να αντικαταστήσει τον κρόκο-
σαφράν τα δε φύλλα της όταν τα τρίψουμε ανάμεσα στα δάχτυλά μας μάς δίνουν μια
χαρακτηριστική ευωδιαστή μυρωδιά από το αιθέριο έλαιο…

Θεραπευτικές χρήσεις
Οι περισσότεροι αρχαίοι πολιτισμοί γνώριζαν τις θεραπευτικές ιδιότητες της
Καλεντούλας, έτσι την χρησιμοποιούσαν για τη θεραπεία παθήσεων του πεπτικού
συστήματος για την αποτοξίνωση του ήπατος και της χοληδόχου επίσης τα
λουλούδια της να έχουν εφαρμοστεί σε κοψίματα και πληγές για να σταματήσει η
αιμορραγία να προληφθεί η λοίμωξη και να επιτευχθεί η επούλωση. Επίσης η
Καλεντούλα χρησιμοποιήθηκε για διάφορες ασθένειες των γυναικών καθώς και για τη
θεραπεία ορισμένων παθήσεων του δέρματος.
Τη βρίσκουμε κατά τη διάρκεια του αμερικανικού εμφύλιου πολέμου και κατά
διάρκεια του Πρώτου Παγκοσμίου Πολέμου οι γιατροί – όταν υπήρχε έλλειψη
φαρμάκων φρόντιζαν με Καλεντούλα τις ανοιχτές πληγές, καθώς ήδη γνώριζαν τις
αντισηπτικές ιδιότητες του φυτού όπου τα άνθη της χρησιμοποιήθηκαν στα πεδία
των μαχών σε ανοιχτές πληγές ως αντιαιμορραγικό, αντισηπτικό επουλωτικό
φάρμακο και τη βρίσκουμε επίσης να χρησιμοποιείται με αυτόν τον τρόπο από τους
γιατρούς της εποχής μας…
Παρατηρούμε λοιπόν ότι το βότανο Καλεντούλα ιστορικά να παίζει σημαντικό ρόλο
στον τομέα της ιατρικής σε πολλούς πολιτισμούς, και εξακολουθεί να είναι σημαντική
στην εναλλακτική ιατρική μέχρι και σήμερα…
Στη σύγχρονη βοτανοθεραπεία, η Καλεντούλα χρησιμοποιείται “εσωτερικά” ως
ρόφημα για την αντιμετώπιση του έλκους και της επώδυνης εμμηνορρυσίας και
“εξωτερικά” με κομπρέσα για την περιποίηση πληγών, εγκαυμάτων και τσιμπημάτων
εντόμων.
Θεωρείται πως είναι εξαιρετικό βότανο για το έλκος, τη γαστρίτιδα και τις λοιμώξεις
του γαστρεντερικού συστήματος. Θεωρείται πως δρα και ως χωνευτικό.
Παράλληλα η Καλεντούλα έχει τη φήμη πως είναι αποτελεσματική στους έντονους
πόνους και τις κράμπες της περιόδου. Υποστηρίζεται πως η αποτελεσματικότητά της
πιθανώς να οφείλεται στο γεγονός πως έχει σπασμολυτικές ιδιότητες.
Όταν η Καλεντούλα χρησιμοποιείται επιδερμικά, τότε οι ιδιότητές της – όπως
περιγράφονται από πολλούς βοτανοθεραπευτές – είναι πραγματικά εντυπωσιακές. Η
Καλεντούλα θεωρείται πως έχει θαυμάσιες επουλωτικές αρετές, οι οποίες στηρίζονται
στην αντισηπτική και αντιβακτηριακή της δράση. Έτσι η Καλεντούλα προτείνεται από
τους βοτανοθεραπευτές για την περιποίηση της ακμής, της φλεβίτιδας, των
εκζεμάτων και των κρεατοελιών.
Σύμφωνα με τους βοτανοθεραπευτές, η Καλεντούλα μπορεί να γίνει αφέψημα αν
βραστεί για 10-15 λεπτά σε νερό (υπολογίστε πως θα χρειαστείτε 5γρ. για την
παρασκευή κάθε “κούπας” ροφήματος). Μπορείτε να καταναλώνετε μέχρι και 3
κούπες Καλεντούλας την ημέρα (πρωί, μεσημέρι, βράδυ πριν από το γεύμα).
Αν θέλετε να προετοιμάσετε μία κομπρέσα, απλά τοποθετήστε μία ποσότητα του
βοτάνου μέσα σε μία κατσαρόλα, καλύψτε με νερό και σιγοβράστε για 10-15 λεπτά.
Βουτήξτε ένα καθαρό πανί (πετσέτα, γάζα κ.τλ.) μέσα στο αφέψημα. Τοποθετήστε το
πανί πάνω στην επιδερμίδα (όσο είναι ζεστό).
Εναλλακτικά μπορείτε να φτιάξετε ένα κατάπλασμα τυλίγοντας το ίδιο το βότανο
που έχετε βράσει σε μία γάζα και στερεώνοντας την επάνω στο σώμα.

Στη μαγειρική
Η Καλεντούλα ως συστατικό σε φαγητά έχει χρησιμοποιηθεί για αιώνες για τα
λουλούδια της ως ένα συστατικό στις σούπες και στα βραστά των βόρειων
χωρών χρησιμοποιούσαν τα υπέροχα χρυσά πέταλά της για να προσθέσουν χρώμα
στο βούτυρο και στο τυρί. Επίσης τα λουλούδια της ήταν και είναι παραδοσιακά υλικά
για τα πιάτα της Μεσογείου και της Μέσης Ανατολής…

Στη Κοσμητολογία
Ως συστατικό σε πάρα πολλά καλλυντικά για το δέρμα και τα μαλλιά.

Βαφή
Ως βαφή για τα υφάσματα – τα όμορφα λουλούδια της χρησιμοποιήθηκαν ευρέως για
τις βαφές των υφασμάτων πετυχαίνοντας μια ποικιλία χρωμάτων από το κίτρινο το
ποτροκαλί έως το καφέ…

Συστατικά
Τα πέταλα και η γύρη της περιέχουν triterpenoid esters και τα carotenoids
flavoxanthin και auroxanthin – αντιοξειδωτικά που είναι και η πηγή του
κιτρινοπορτοκαλί χρώματός της – τα φύλλα και οι μίσχοι περιέχουν και άλλα
καρατονοειδή ως επί το πλείστον λουτίνη 80% ζεαξανθίνη 5% και βήτα-καροτίνη.
Περιέχουν επίσης σαπωνίνες ρητίνες και αιθέρια έλαια
επίσης οι πηκτίνες που περιέχονται στα φύλλα της και της προσδίδουν ισχυρές
ενυδατικές ιδιότητες…
τα λουλούδια της περιέχουν flavonol glycosides, triterpene oligoglycosides,
oleanane-type triterpene glycosides, saponins, sesquiterpene glucoside.
Επίσης η Καλεντούλα περιέχει βιταμίνη C ασβέστιο και σημαντικές ποσότητες
πυριτίου. Το πυρίτιο ανήκει στα μέταλλα εκείνα τα οποία βοηθούν τον οργανισμό
μας να απορροφήσει πιο ολοκληρωμένα το ασβέστιο έχοντας σαν αποτέλεσμα την
υγεία, του δέρματος, των νυχιών, των δοντιών και των μαλλιών.
Επίσης ο συνδυασμός του πυριτίου και της προστατευτικής βλέννας που περιέχει,
καθιστά την Καλεντούλα από τα σημαντικότερα βότανα για την αντιμετώπιση των
δερματικών προβλημάτων ειδικά για τις περιπτώσεις εκείνες που ο οργανισμός
καλείται να αναπλάσει νέους ιστούς ώστε να επέλθει η ίαση…
Το αιθέριο έλαιό της αναστέλλει τον πολλαπλασιασμό των βακτηριδίων και των
μυκήτων, οι σαπωνίνες της προλαβαίνουν και θεραπεύουν τις φλεγμονές οι οποίες
μαζύ με τις ρητίνες χρησιμοποιούνται ευρέως στα καλλυντικά…

Για τους θεραπευτικούς σκοπούς χρησιμοποιούνται τα αποξηραμένα
πέταλα του βοτάνου που έχουν τις ιδιότητες:
ισχυρές επουλωτικές
τονωτικές
αντισηπτικές
στυπτικές
αντιμυκητιακές
εμμηναγωγές – βοηθά σε περιπτώσεις καθυστέρησης και επώδυνης εμμήνου ρήσης
αντισπασμωδικές – ιδιαίτερα για το στομάχι και την δυσμηνόρροια
εφιδρωτικές
αντιεμετικές
καθαρτικές
αντισκορβουτικές
αντιφλογιστικές
αντιβακτηριδιακές
επίσης σε φαρμακολογικές μελέτες έχει παρατηρηθεί πως το εκχύλισμα της
Καλεντουλας έχει αντιφλεγμονώδεις και αντιϊικές ιδιότητες
επίσης ενεργεί και ευνοεί την έκκριση χολής είναι τονωτικό του συκωτιού
και ενισχύει επιπλέον το ανοσοποιητικό σύστημα.
Επίσης σε επιστημονικές μελέτες παρατηρήθηκε πως το υδατικό εκχύλισμα
της Calendula officinalis που ελήφθη με μία νέα μέθοδο εκχύλισης απέδειξε διπλή
δράση: κυτταροτοξική δραστικότητα κατά του όγκου και ανοσοτροποποιητικές
ιδιότητες – ενεργοποίηση.

Λάδι Καλεντούλας
Το λάδι της Καλεντούλας είναι ένα από τα καλύτερα λάδια για την θεραπεία τοπικών
δερματικών προβλημάτων και τους μώλωπες ως ισχυρότατο αντιφλεγμονώδες και
χρησιμοποιείται ευρέως στη θεραπεία και την επούλωση των πληγών και ενδείκνυται
στις περιπτώσεις τραυματισμένων μυών και τενόντων και βέβαια όπου υπάρχει
έντονη φλεγμονή…
Καταπραΰνει τους ήπιους δερματικούς ερεθισμούς οι οποίοι προκαλούνται από τις
απότομες εναλλαγές της θερμοκρασίας.
Επουλώνει εκδορές, θεραπεύει εκζέματα, κοψίματα, τσιμπήματα εντόμων όπως της
σφίγγας και της μέλισσας, εγκαύματα, ακμή, ερεθισμούς του δέρματος από
ξυρίσματα, αποτρίχωση, ηλιοθεραπεία, για τα εξανθήματα και τα ερυθήματα των
μωρών από τις πάνες.
Βελτιώνει τους κιρσούς ενώ έχει χρησιμοποιηθεί με επιτυχία σε αιμορροΐδες
φλεγμονές του ορθού και επιπεφυκίτιδα… χάριν στις ισχυρές ενυδατικές και
μαλακτικές του ιδιότητές του το λάδι της Καλεντούλας καταπραΰνει το ερεθισμένο
και ευαίσθητο δέρμα προσφέροντάς του ελαστικότητα
και συντηρεί και διατηρεί υγιή τα αιμοφόρα αγγεία…
Είναι ιδανικό για τα ξηρά και πολύ ξηρά και ευαίσθητα δέρματα για
δέρματα με ραγάδες και ρυτίδες καθώς βοηθάει στην αντιμετώπισή τους…
Επίσης είναι ιδανικό σε περιπτώσεις ερυθήματος και σε έντονες κοκκινίλες …
Το λάδι της Kαλεντούλας είναι από τα ιδανικότερα λάδια για τα μασάζ
αρωματοθεραπείας καθώς μπορεί να χρησιμοποιηθεί σαν λάδι βάσης και να αναμιχθεί
με τα περισσότερα αιθέρια έλαια να εφαρμοστεί απευθείας σε όλους τους τύπους
δέρματος…
Το λάδι της Καλεντούλας το χρησιμοποιούν σαν βάση για πολλές φαρμακευτικές ή
καλλυντικές κρέμες και αλοιφές…

Βάμμα και αλοιφή Καλεντούλας
Μπορούμε να χρησιμοποιήσουμε πέντε με δέκα σταγόνες βάμμα τρεις φορές την
ημέρα και το χρησιμοποιούμε τοπικά για την θεραπεία
της ακμής
τη μείωση της φλεγμονής
τον έλεγχο της αιμορραγίας
για να καταπραΰνουμε ερεθισμένους ιστούς

Αλοιφή Καλεντούλας
Ή αλοιφή της Καλεντούλας μπορεί να χρησιμοποιηθεί τρεις με τέσσερις φορές
την ημέρα ανάλογα με τις ανάγκες μας με επάλειψη
σε ελαφριά εγκαύματα
σε φλεβίτιδες
σε κιρσώδη έλκη
σε πονεμένους μύες
σε κοψίματα
σε τσιμπήματα εντόμων
σε εξανθήματα
σε εξανθήματα των μωρών από τις πάνες
σε ραγάδες
σε σκασμένα χείλη
σε μώλωπες
σε δερματικά έλκη και
σε άλλους ερεθισμούς του δέρματος επιφέρει άμεση και μεγάλη ανακούφιση και
συμβάλλει στη θεραπεία… επίσης υπάρχουν ενδείξεις ότι η αλοιφή είναι
αποτελεσματική στη θεραπεία της δερματίτιδας από ακτινοβολία διότι παρατηρήθηκε
πως τοπική εφαρμογή της αλοιφής συνέβαλε στην πρόληψη του πόνου και συνέβαλε
στη θεραπεία της δερματίτιδας από την ακτινοβολία επίσης η Καλεντούλα είναι
ιδιαίτερα αποτελεσματική στην πρόληψη της οξείας δερματίτιδας βαθμού 2 ή
υψηλότερου και θα πρέπει να προτείνεται σε ασθενείς που υποβάλλονται σε
μετεγχειρητική ακτινοβόληση για τον καρκίνο του μαστού.

Κομπρέσες
Οι κομπρέσες με έγχυμα ή αραιωμένο βάμμα θεραπεύουν
πληγές που επουλώνονται δύσκολα
ελαφριά εγκαύματα
προβλήματα των νυχιών
αποστήματα…

‘Εγχυμα
Το έγχυμα της Καλέντουλας εκτός του ότι είναι πάρα πολύ νόστιμο – δοκιμάστε το με
μέλι είναι γευστικότατο και μπορούμε να πίνουμε μέχρι και τρία φλυτζάνια την ημέρα
 μας προσφέρει και πάρα-πάρα πολλά οφέλη για την υγεία…
ενισχύει την καρδιά
 τονώνει τα αιμοφόρα αγγεία
απομακρύνει το γήρας
σε περιπτώσεις στοματίτιδας και φαρυγγίτιδας οι γαργάρες με έγχυμα καλεντούλας
είναι άκρως αποτελεσματικές διότι μπορεί να ανακουφίσει τον πόνο και να συμβάλει
στη θεραπεία…
το έγχυμα της καλεντούλας έχει χρησιμοποιηθεί παραδοσιακά για
τη δυσκοιλιότητα
τα έλκη του στομάχου
το δωδεκαδακτυλικό έλκος
τις κοιλιακές κράμπες και
τις κράμπες της περιόδου των γυναικών χάρη στις σπασμολυτικές της ιδιότητες ενώ
προωθεί την έμμηνο ρύση επίσης

Το ποδόλουτρο με λουλούδια Καλεντούλας ξεκουράζει τα πονεμένα και πρησμένα
πόδια ενώ η πόση η πλύση και η επάλειψη με έγχυμα βοηθάει στη θεραπεία των
κιρσών.

Ασφάλεια
Η Καλεντούλα γενικώς είναι ένα ασφαλέστατο βότανο για τους περισσότερους από
εμάς όταν λαμβάνεται από το στόμα ή όταν εφαρμόζεται με τις διάφορες μορφές της
στο δέρμα αλλά τα άτομα που είναι αλλεργικά σε φυτά της οικογένειας Asteraceae /
Compositae όπως η μαργαρίτα το χαμόμηλο τα χρυσάνθεμα πρέπει να είναι πολύ
προσεχτικά με την Καλεντούλα διότι μπορεί γυναίκες κατά την διάρκεια της
εγκυμοσύνης και του θηλασμού πρέπει να είναι προσεκτικές με τη Καλεντούλα λόγω
των αλλεργικών αντιδράσεων και μέχρι να έχουμε περισσότερες επιστημονικές
μελέτες…
Για την αλληλεπίδραση της Καλεντούλας με συμβατικά φάρμακα δεν υπάρχουν
επιστημονικές εκθέσεις αλλά πρέπει τα άτομα που παίρνουν ηρεμιστικά –
λαμβάνοντας Καλεντούλα μαζί με ηρεμιστικά φάρμακα μπορεί να
προκληθεί υπερβολική υπνηλία – φάρμακα για την πίεση και τον διαβήτη να
συμβουλεύονται το γιατρό του…